برند یکی از مهمترین و ارزشمندترین داراییهای هر کسبوکار است که نقش بسیار مهمی در رشد و موفقیت آن دارد. اما برند به چه معناست و چه مفهومی را به همراه دارد؟ در حالی که واژه «برند» به طور گسترده مورد استفاده قرار میگیرد، بسیاری از صاحبان کسبوکار و حتی مشتریان آن را بهطور کامل درک نمیکنند. در سادهترین تعریف، برند یا نام تجاری به نامی اطلاق میشود که به یک محصول یا خدمت داده میشود. اما از نگاه متخصصان بازاریابی، برند یک محصول یا کسبوکار است که در ذهن مصرفکنندگان دارای هویت و تمایز ویژهای باشد.
برند با استفاده از عناصر مختلفی مانند طراحی، بستهبندی و تبلیغات شکل میگیرد و بهطور کلی محصول را از رقبا متمایز میسازد. این تمایز، به ارزش برند شرکت تولیدکننده افزوده و در نهایت موجب میشود که برند جایگاهی ویژه پیدا کند. برند موفق و شناختهشده، میتواند ارزش بسیاری برای یک شرکت ایجاد کرده و در رقابت با دیگر برندها برتریهای قابلتوجهی به آن ببخشد. برندها به انواع مختلفی تقسیم میشوند که هرکدام با هدف خاصی ایجاد شده و مخاطبان ویژهای را هدف قرار میدهند. در ادامه، به بررسی دقیقتر تعریف برند و انواع مختلف آن خواهیم پرداخت.
برند چیست ؟
برند یک دارایی نامشهود است که از ترکیب چندین عنصر مختلف ساخته میشود. این عناصر به مصرفکنندگان کمک میکنند تا یک محصول را شناسایی کنند و دلیلی قانعکننده برای انتخاب و خرید آن بیابند. برند ممکن است این پیام را منتقل کند که محصولات آن از رقبا کارآمدتر، استفاده راحتتر، کیفیت بالاتر و قیمت معقولتری برخوردارند، یا حتی ممکن است نشاندهنده سازگاری بیشتر با محیطزیست باشد.
برند به ویژگیهای خاص یک محصول، شرکت یا خدمات اطلاق میشود که تأثیر عمیقی بر احساسات، تصورات و نگرشهای مشتریان دارد. به عبارت دیگر، برند تنها محدود به لوگو یا نشان تجاری نیست؛ بلکه تجربه کلی مشتریان از یک محصول یا شرکت را در بر میگیرد. اینکه برندها از نظر ماهیت نامشهود هستند، به این معنا نیست که ارزش تجاری ندارند. احساسات مشتریان نسبت به یک کسبوکار تأثیر زیادی بر رفتار خرید آنها دارد، که این خود ارتباط مستقیم با رشد و موفقیت کسبوکارها دارد. به همین دلیل است که بزرگترین شرکتهای دنیا سالانه مقادیر قابل توجهی را برای تقویت و گسترش برند خود هزینه میکنند.
تاریخچه برند
تعریف و توسعه برند به دوران ابتدایی تجارت و تبادلات انسانی برمیگردد و از زمانهای باستان تا کنون، تحولات زیادی را تجربه کرده است. در ابتدا، مفهوم برند به نشانها و علائم خاصی محدود میشد که بر روی کالاها و خدمات حک میشد تا آنها را از یکدیگر متمایز کند. در بازارهای قدیمی، صنعتگران نام خود را روی محصولاتشان مینوشتند تا آنها را از کالاهای سایر تجار شناسایی کنند.
با گسترش تجارت و ورود به دوران صنعتی و تولید انبوه، نیاز به تمایز محصولات بیشتر شد. برندها به تدریج از ابزارهای جدیدی مانند تبلیغات و بستهبندی برای جلب توجه و ایجاد تمایز استفاده کردند. در قرن بیستم، با پیشرفت رسانهها و تکنولوژیهای ارتباطی، برندها شروع به استفاده گسترده از تبلیغات چاپی، تلویزیون و رادیو کردند. این دوران با ظهور مفاهیم جدیدی مانند شعار، لوگو و زبان تجاری همراه بود.
در قرن بیست و یکم، با گسترش ارتباطات آنلاین، نقش مشتریان در شکلدهی و تقویت برند به شدت افزایش یافت. تعامل برندها با مشتریان از طریق شبکههای اجتماعی، وبسایتها و تجربیات آنلاین روز به روز بیشتر شد. امروزه برندها به عنوان یک هویت جامع شناخته میشوند که شامل ارزشها، انگیزهها، تعهدات و تعاملات مستمر با مشتریان است. این تعاملات از طریق لوگو، شعار، تبلیغات و تجربیات مشتری شکل میگیرند و تصویری قوی و قابل تشخیص از برند ایجاد میکنند. بنابراین، تاریخ برند از دوران باستان آغاز شده و تا امروز در حال تکامل است.
عناصر تشکیل دهنده برند چیست؟
حال که دانستید برند چیست و به چه مفهومی اشاره دارد، بهتر است با عناصر مهمی که یک برند را شکل میدهند نیز آشنا شوید. یک برند موفق دارای عناصر مختلفی است که تمامی آنها به یکدیگر مربوط میشوند و پایه و اساس آن را شکل میدهند. بنابراین، شرکتهای موفق بر رشد و توسعه تمامی عناصر مکمل برند خود کار میکنند تا در بلندمدت بتوانند از آن بهرهبرداری کنند. مهمترین عناصر تشکیل دهنده یک برند شامل موارد زیر است:
- جایگاه یابی برند (Brand Positioning): چارچوب جامع هر برند با جایگاهیابی آن شکل میگیرد. جایگاهیابی برند به تعریف موقعیت و نقش یک برند در ذهن مصرفکنندگان در مقایسه با رقبا اشاره دارد. این مفهوم نشاندهنده موقعیت منحصر به فردی است که یک برند در بازار و همچنین ذهن مشتریان ایجاد میکند و چگونگی تمایز آن از سایر برندها را نیز نشان میدهد.
- معماری برند (Brand Architecture): این عنصر، سیستم هماهنگی از نامها، رنگها، نمادها و زبان بصری است که ساختار سازمانی یک برند را تعریف میکنند.
- قطب نمای برند (Brand Compass): این عنصر به عنوان خلاصهای از اساسیترین حقایق موجود درباره برند شما شناخته میشود و ابزاری ارزشمند جهت ترسیم نموداری است که نشان دهد کسب و کار شما به کجا میرود. قطب نمای برند شامل چهار بخش مختلف یعنی ارزش، چشمانداز، مأموریت و اهداف استراتژیک آن است.
- آرکتایپ یا کهن الگوی برند (Brand Archetype): آرکتایپها، الگوهای انسانی قابل تشخیصی هستند که هریک از آنها به توصیف یک شخصیت مستقل میپردازند و برندها نیز ویژگیهای آن شخصیت را در خود منعکس میکنند. آرکتایپ برند به نوعی الگو یا نمونه ایدهآل از شخصیت و هویت برند اشاره دارد که این الگوها مبتنی بر ویژگیها، ارزشها و نقاط قوت برند متمرکز هستند و به آنها کمک میکنند تا هویت خود را بهتر بسازند.
- شخصیت برند (Brand Personality): شخصیت برند مجموعهای از ویژگیهای انسانی است که به یک نام تجاری نسبت داده میشود. یک برند تاثیرگذار، ارزش ویژه خود را با دارا بودن مجموعهای ثابت از ویژگیهای جذاب افزایش میدهد.
- وعده برند (Brand Promise): وعده برند، تعهدات و وعدههایی است که یک برند به مشتریان میدهد و به واسطه آنها نیز خود را از رقبا متمایز میسازد. وعده برند یک نوع تعهد است که بیانکننده ارزشها، خدمات، تجربیات، یا کیفیتی خاص است که مشتریان از یک برند انتظار دارند.
- ارزش پیشنهادی (Value Proposition): ارزش پیشنهادی یا گزاره ارزش، مزیت اصلی یا فراگیر برند شما برای افرادی است که به آنها خدماترسانی میکنید. یک پیشنهاد ارزش خوب به وضوح توضیح میدهد که برند شما چگونه نیازهای منحصر به فرد مخاطبان هدف خود را برآورده میکند.
- مزیت رقابتی (Competitive Advantage): این عنصر نیز شامل اقدامات و کارهایی است که برند شما بهتر از رقبا انجام میدهد و نقطه قوت یک برند نسبت به برندهای دیگر را نشان میدهد. مزیت رقابتی به برندها کمک میکند تا به شیوههای مختلف از جمله کیفیت، قیمت، نوآوری، خدمات پس از فروش و غیره نسبت به رقبا برتری پیدا کند.
- هویت بصری (Visual Identity): هویت بصری برند، مجموعهای از عناصر تصویری است که به شکلگیری شناخت بصری برند کمک میکند و بر احساسات و تجربیات مشتریان نیز تأثیر میگذارد. این عناصر شامل لوگو، رنگها، فونتها، طراحیها، تصاویر، الگوها و سایر عناصر گرافیکی هستند که هدف اصلی آنها ایجاد تمایز و برقراری ارتباط قویتر با مشتریان است.
- هویت کلامی (Verbal Identity): هویت کلامی برند شما برخلاف هویت بصری آن، سیستم یکپارچهای از کلمات و پیامهایی است که برند شما را متمایز میسازند و آن را در کانالها و نقاط تماس، قابل تشخیص خواهند کرد. هویت کلامی یک برند شامل مواردی همچون نام برند، شعار، صدای برند، داستان برند، پیامرسانی برند و کپیرایتینگ است.
- تجربه برند (Brand Experience): تجربه برند نیز به کلیه تعاملات و ارتباطات برند با مشتریان اشاره دارد. این تجربه نه تنها از محصولات یا خدمات برند بلکه از تمامی جوانب تعامل با برند شامل تبلیغات، ارتباط با مشتری، تجربیات فیزیکی و دیجیتال، خدمات پس از فروش و سایر عناصر برند تشکیل میشود.
هویت برند چیست؟
هویت برند (Brand Identity) بخش مهمی از فرایند تعریف برند و طراحی استراتژیهای مؤثر برای آن است. اما هویت برند چیست و چه عناصری موجب تمایز یک برند از دیگران میشود؟ هویت برند به ویژگیها و جنبههای خاصی اشاره دارد که بر شخصیت، ظاهر و رفتار برند در ذهن مشتریان تأثیر میگذارند. این هویت ترکیبی از عناصر ملموس و غیرملموس است که شامل تاریخچه برند، داستان آن، محصولات و خدمات، نام، شخصیت و هویت بصری برند میشود.
هویت برند نه تنها برند را در بازار شناخته شده میکند، بلکه به آن اعتبار میبخشد و به مشتریان این امکان را میدهد تا ارتباط مؤثری با برند برقرار کنند. برخی از مزایای ایجاد و تعریف هویت برند عبارتند از:
•ایجاد تمایز از رقبا: برند با هویت مشخص خود میتواند از سایر رقبا متمایز شود.
•افزایش آگاهی از برند: هویت برند به مشتریان کمک میکند تا آن را راحتتر شناسایی کنند.
•ایجاد وفاداری در مشتریان: مشتریان به برندهایی با هویت قوی و شناختهشده وفادارتر هستند.
•جلب اعتماد: برند با هویت مشخص میتواند اعتماد مشتریان را جلب کند.
•بهبود تصویر برند: هویت برند در شکلگیری تصویر مثبت از آن در ذهن مشتریان نقش دارد.
•افزایش ارزش برند: هویت قوی باعث افزایش ارزش برند در بازار و میان رقبا میشود.
در نهایت، هویت برند ابزار اصلی است که به برند اجازه میدهد تا با مشتریان خود ارتباطی مؤثر و طولانیمدت برقرار کند.
انواع برند
حال که میدانید برند چیست و داری چه عناصری است، در این بخش شما را با انواع برند نیز آشنا میکنیم. همانطور که در ابتدا نیز اشاره کردیم، برندها دارای مدلهای مختلفی هستند که هریک از آنها برای یک صنعت و مخاطبان خاصی مناسباند. بنابراین، پیش از توسعه برند و شروع فرآیند برندسازی خود ابتدا باید با انواع برند و ویژگیهای آنها آشنایی داشته باشید. انواع برند شامل:
برند شرکتی (Corporate Brand)
یکی از انواع شناختهشده و پرکاربرد برندها است که به برند سازمانی نیز معروف است. برند شرکتی نحوه انتقال ارزشها، مأموریت و اهداف خاص یک شرکت را به مخاطبان و مشتریان بیان میکند. این برند نه تنها شامل ویژگیهایی مانند لوگو و نام سازمان میشود، بلکه نحوه انجام کسبوکار و تعاملات مختلف شرکت با مشتریان و دیگر ذینفعان را نیز دربرمیگیرد. به عبارت دیگر، برند شرکتی به همه جنبههای فعالیت شرکت، از جمله طراحی کمپینهای بازاریابی و جذب همکاران، اشاره دارد و تأثیرات زیادی در درک عمومی از برند دارد.
برندهای شرکتی معمولاً دارای تمام قابلیتها، داراییها و منابع مورد نیاز برای تأمین نیازهای مشتریان هستند. علاوه بر این، برند شرکتی به شرکت کمک میکند تا خود را از رقبا متمایز کرده و شهرت خود را در بازار تقویت کند. عواملی همچون قیمتگذاری، مأموریت، بازار هدف و ارزشهای شرکت، همگی در تشکیل و معرفی برند شرکتی نقش دارند. در نتیجه، برندسازی شرکتی ابزاری مؤثر برای افزایش اعتبار و جلب اعتماد مشتریان است که به موفقیت و رشد کسبوکار کمک میکند.
برند شخصی (Personal Brand)
به برندسازی اختصاصی افراد اشاره دارد و به ایجاد یک هویت عمومی منحصر به فرد که نمایانگر فرد و فعالیتهای او است، پرداخته میشود. این نوع برند برای افرادی مناسب است که میخواهند قابلیتها، شخصیت و استعداد خود را به مخاطبان معرفی کنند. اغلب افراد مشهور مانند بازیگران، خوانندهها، ورزشکاران و حتی متخصصان در حوزههای مختلف از برند شخصی برای شناساندن خود به دیگران استفاده میکنند. آنها از طریق پلتفرمهای مختلف، به ویژه رسانههای اجتماعی، به نوعی بازاریابی شخصی میپردازند.
توسعه برند شخصی شامل ساخت یک تصویر جامع از شخصیت، مهارتها، تجربه و رفتار فرد است که هویت اختصاصی وی را مشخص میکند. این فرآیند به افراد کمک میکند تا در یک بازار رقابتی متمایز شده و شناخته شوند. با به اشتراکگذاری داستانهای شخصی، برقراری ارتباط صادقانه و نشان دادن ویژگیهای فردی، برند شخصی فرد به شکلی خاص و قابل تشخیص شکل میگیرد و به او امکان میدهد که در هر موقعیت یا شبکهای شناخته شود. این نوع برندسازی میتواند به ایجاد فرصتهای شغلی جدید و تقویت موقعیت فرد در جامعه یا صنعت مربوطه کمک کند.
برند محصول (Product Brand)
به برندینگ مخصوص محصولات اشاره دارد که کسب و کارها باید برای تمایز محصولات خود از رقبا بر روی آن تمرکز کنند. این نوع برند، بر ویژگیها و خصوصیات منحصر به فرد محصول متمرکز است که آن را از محصولات مشابه موجود در بازار متمایز میکند. به عنوان مثال، اگر کسب و کار شما در زمینه تولید غذا برای حیوانات خانگی فعالیت میکند، برند محصول شما ممکن است از طریق طراحی خاص بستهبندی و لوگو، تفاوتهای خود را نسبت به محصولات رقبا به مخاطبان نشان دهد.
همچنین برند محصول میتواند به کسب و کارها کمک کند تا تمایزی میان محصولات مختلف خود ایجاد کنند. مثلا، ممکن است کسب و کار شما چندین نوع محصول داشته باشد و برای هرکدام برند خاصی ایجاد کند تا هر محصول بتواند مشتریان خاص خود را جذب کند. فرآیند برندسازی یک محصول معمولاً با تحقیق در بازار و شناسایی دقیق بازار هدف آغاز میشود، تا بر اساس نیازها و خواستههای آن بازار، برند محصول ایجاد و تقویت شود. برندسازی مؤثر محصول به افزایش شناخت برند و فروش آن کمک میکند.
برند خدمات (Service Brand)
مشابه برند محصول است، اما تمرکز آن بر خدماتی است که یک کسب و کار ارائه میدهد و نحوه تمایز آن از خدمات برندهای رقیب. برند خدمات میتواند خدمات مختلف یک کسب و کار را به وضوح شناسایی و متمایز کند. به عبارت دیگر، برند خدمات نمایندهای برای خدمات ارائهشده توسط یک شرکت یا سازمان است. به عنوان مثال، یک مجموعه کارواش ممکن است چندین نوع خدمات مختلف به مشتریان ارائه دهد، و هر یک از این خدمات را با توصیف مزایای اضافی که دارند، برندینگ و قیمتگذاری کند.
برندسازی خدمات معمولاً با چالشهایی همراه است، چرا که تجربه مشتری به عنوان بخش اساسی در ایجاد ارتباط مؤثر و ارزش افزوده برای مشتریان در نظر گرفته میشود. در برندهای خدمات، ارتقاء تجربه مشتری، برقراری ارتباطات مؤثر و جلب اعتماد مشتریان از جمله مهمترین چالشها به شمار میآیند. این برندها باید بر نحوه ارتباط با مشتریان و نحوه ارائه خدمات متمرکز باشند تا ارزش خدمات خود را به درستی به مشتریان منتقل کنند و در بازار رقابتی برجسته شوند.
جمع بندی
در این مطلب، به طور کامل به مفهوم برند پرداختهایم و تاریخچه و انواع مختلف برند را نیز مورد بررسی قرار دادهایم. بسیاری از افراد زمانی که کلمه “برند” به گوششان میخورد، معمولاً به لوگو، شعار یا نمادی قابل شناسایی فکر میکنند، اما اینها تنها بخش کوچکی از تعریف برند هستند. در حقیقت، برند یک مفهوم نامشهود در بازاریابی است که کمک میکند تا مصرفکنندگان یک محصول را شناسایی کنند و در بهترین حالت به مشتریان وفادار آن تبدیل شوند. این ارتباط و هویت برند، چیزی فراتر از ظاهر و لوگو است و بر اساس تجربه کلی مشتری از تعامل با محصول یا خدمت شکل میگیرد.